Ergenlik çağının başlangıcıyla birlikte, erkeklerde üreme hücreleri olan spermlerin üretimi artmaya başlar. Ancak çeşitli hastalıklar veya olumsuz koşullar neticesinde, sperm miktarında veya fonksiyonlarında eksiklikler meydana gelebilir. Sperm bulunmayışı, azospermi olarak adlandırılan bir duruma işaret eder ve bu, bazı şartlar altında tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Tedavi edilemese dahi, modern tüp bebek teknikleri sayesinde çiftlerin ebeveyn olma hayali gerçeğe dönüşebilir. Bu yüzden, tedavi sürecine girmek isteyen bireylerin ilk adım olarak deneyimli bir üroloji doktoruna başvurarak detaylı bir muayeneden geçmeleri önerilir. Azosperminin altında yatan nedenler tespit edildikten sonra, uygun tedavi yöntemi belirlenebilir.
Azospermi Nedir?
Erkeklerde üreme sisteminin bir parçası olan menide sperm hücrelerinin hiç bulunmaması, azospermi olarak tanımlanır. Azospermi durumu, erkeklerde kısırlığa (infertilite) yol açabilir, bu da çocuk sahibi olma sürecinde engellerle karşılaşılmasına neden olur. Ancak, menide sperm bulunmadığı hallerde bile, testislerde sperm üretimi mümkün olabilir. Azospermi, tıkanıklık kaynaklı ve tıkanıklığa bağlı olmayan olmak üzere iki farklı nedenle meydana gelebilir. Azospermi teşhisi konan bireyler, durumun kaynağını belirlemek amacıyla üroloji uzmanına başvurmalıdır. Hastalığın altında yatan nedenin anlaşılmasıyla birlikte, uygun tedavi planının uygulanması, çocuk sahibi olma yolundaki engelleri aşmada büyük önem taşır.
Azospermi Nedenleri Nelerdir?
Azospermi, menide sperm hücrelerinin bulunmaması durumu olup, bu sağlık sorunu çok çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Azospermiyi tetikleyen faktörler, genellikle tıkanıklığa bağlı veya tıkanıklığa bağlı olmayan olarak iki temel kategoride incelenir. Tıkanıklığa bağlı azospermi durumunda, testislerde sperm üretimi gerçekleşmekle birlikte, bu spermlerin meniye ulaşmasını sağlayan kanallar tıkalıdır ya da hiç gelişmemiştir. Bu tip tıkanıklıklar, uygun tedavi yöntemleri ile açılarak, spermin meniye karışması sağlanabilir. Tıkanıklığa bağlı olmayan durumlarda ise tedavi farklılık gösterir ve bazen tüp bebek yöntemi gibi yardımcı üreme teknikleri devreye girer.
Azosperminin sebepleri arasında şunlar yer alır:
Tıkanıklığa Bağlı Nedenler:
- Erkek üreme organlarında enfeksiyonlar
- Daha önceden gerçekleştirilmiş cerrahi müdahaleler
- Sinir hasarı
- Sperm kanallarının doğuştan gelişmemiş olması
Tıkanıklığa Bağlı Olmayan Nedenler:
- Testislerin anormal bir şekilde yukarıda konumlanması
- Kabakulak gibi hastalıklar sırasında testislerin etkilenmesi
- Kemoterapi veya radyoterapi tedavileri
- Hipofiz hormonlarında meydana gelen eksiklikler gibi hormonal dengesizlikler
- Genetik faktörler
- Testis tümörleri
- Sperm üreten hücrelerin yokluğu
- Sperm gelişiminde bozukluklar
- Testis enfeksiyonları
- Varikosel
- Testis yetmezliği
Azospermi teşhisi konan erkeklerin, sağlıklı bir şekilde çocuk sahibi olabilmeleri için nedenin doğru bir şekilde tespit edilip, uygun tedaviye yönlendirilmeleri büyük önem taşır. Tıkanıklığa bağlı azospermi vakalarında cerrahi müdahale ile kanalların açılması, tıkanıklığa bağlı olmayan durumlarda ise tüp bebek yöntemi gibi alternatif tedavi seçenekleri umut vadeder.
Azospermi Belirtileri
Azospermi tanısı alan hastalarda özgül semptomlar gözlemlenmeyebilir, ancak belirli işaretler ve bulgular bu durum hakkında ipucu verebilir. Hastalığın erken dönemde teşhisi için bu belirtilerin bilincinde olmak ve bunları önemsemek kritik öneme sahiptir. Azospermi şüphesi taşıyan bireylerde karşılaşılabilecek belirtiler arasında şunlar bulunabilir:
- Vücut ve yüzdeki kıllarda anormal bir şekilde azalma,
- Cinsel istekte gözle görülür bir düşüş,
- Erkek üreme organlarının etrafında şişkinlik,
- Testis boyutlarında belirgin bir küçülme,
- Üreme organlarında aşırı hassasiyet veya rahatsızlık,
- Partnerin uzun süreli hamile kalmaması,
- Anormal cinsel organ akıntıları.
Bu tür belirtiler fark edildiğinde, zaman kaybetmeden bir sağlık profesyoneline başvurmak, azosperminin yanı sıra diğer olası sağlık sorunlarının da erkenden tespit edilmesine olanak tanır.
Azospermi Çeşitleri Nelerdir?
Azospermi, tıkanıklığa bağlı olan (obstrüktif) azospermi ve tıkanıklığa bağlı olmayan (nonobstrüktif) azospermi olarak 2 gruba ayrılır.
- Obstrüktif Azospermi: Bu hastalarda asıl sorun meni çıkışında bir tıkanıklık olmasıdır. Canlı sperm olmasına rağmen kanal ya da testislerde oluşan bu sorun nedeniyle meni dışarı atılamaz. Genellikle doğuştan ya da genital bölge enfeksiyonlarından kaynaklanan, darlık ya da tıkanma sonucu oluşan bu durum operasyonla düzeltilebilir. Yapılacak düzeltme ve açma operasyonları sonrası sperm çıkışı sağlanabilir. Tedavi şansı yüksektir.
- Nonobstrüktif Azospermi: Temelinde tıkanıklığın yatmadığı azospermi vakaları bu grupta yer alır. Genetik ya da hormonal bozukluklar, testislerin yukarda olması, radyasyon gibi etkenler nedeniyle ortaya çıkan bu tabloda menide hiç sperm bulunmaması ya da çok az üretilmesi sorunu mevcuttur. Azospermi sorunu yaşayan erkeklerin yarısından fazlası bu grupta bulunur. Tedavide başarı şansı olanlar olduğu gibi tıbbın yetersiz kaldığı nonobstrüktif azospermi vakaları da vardır. Yine de Mikro TESE gibi işlemler kullanılarak tedavi denenebilir.
Azospermi Tanısı Nasıl Konur?
Kısırlık şüphesi olan erkeklerde azospermi olup olmadığının anlaşılması için en geçerli tanı yöntemi semen analizi olarak da bilinen spermiogramdır.
Azospermi tanısının koyulması için erkekten iki hafta ara ile alınan meni örneğinin incelenmesi ve bu menilerde hiç sperm hücresi görülmemiş olması gerekir. Canlı sperm hücresi olmayan erkeklere azospermi tanısı koyulur.
Bu aşamadan sonra ön üroloji muayenesi ve kromozom incelemesi gerçekleştirilir. Bu incelemelerin yapılmasının nedeni azosperm olgularında yüzde 10 ila 12 civarında yapısal ve kromozomal sorunların olmasıdır.
Azospermi Tedavisi
Azospermi tedavisi için öncelikle sorunun nereden kaynaklandığı belirlenir ve buna göre tedavi planlaması yapılır.
Azospermi hastası erkekler arasında nispeten daha yüksek başarı elde edilen grup varikoselden kaynaklanan, hormon eksikliğine bağlı gelişen ve sperm kanalında tıkanıklıktan ileri gelen azospermi vakalarıdır. Uygun yapılan tedavilerde kimi zaman sperm çıkışı ve doğal yolla gebelik dahi gerçekleşebilir.
Menisinde hiç canlı sperm hücresi bulunmayan azospermi vakalarında uygulanan tedavi yöntemleri sorunun nereden kaynaklandığına göre şekillenir. Yöntemlerin bir kısmı azospermiyi tedavi etmez ancak gebelik için yeterlidir.
Azospermi tedavileri şunlardır:
- Cerrahi Operasyon: Tıkanıklığa bağlı azospermi vakalarında cerrahi yöntemlerle tıkanıklığı giderici operasyonun yapılması ile spermin dışarı atılabilmesi sağlanır.
- Hormon Tedavisi: Azosperminin hormonal bozukluklardan kaynaklandığı hastalara uygulanan ilaç tedavisidir. Tedavinin niteliği hastanın yaşına, genetik özelliklerine, spermiyogram sonuçlarına, hormon durumlarına ve genel vücut özelliklerine göre değişir.
- MikroTESE (Mikroskop Altında Testiküler Sperm Ekstraksiyonu): En çok tercih edilen ve başarı şansı yüksek olan MikroTESE, menisinde sperm hücresi olmayan erkeklerden operasyonla alınan dokudan sperm elde edilmesi şeklinde yapılır. Testise küçük bir kesi yapılarak dolgun görüntü veren tübüllerden pirinç büyüklüğünde doku örnekleri alınır. Alınan doku mikroskop altında incelenerek sperm aranır. Önceden mikroskop kullanılmadan yapılan TESE işleminin geliştirilmiş versiyonudur.
- PESA (Perkutan Epididimal Sperm Aspirasyonu): İnce bir enjektör ile testislerin üzerindeki epididime girilir ve içerideki spermler çekilir. Obstrüktif azospermi hastaları için uygundur.
- TESA (Testiküler Sperm Aspirasyonu): Testislerin bulunduğu kesenin üzerinden enjektör sokularak testis dokusu örneği alınması işlemidir. Spermlere bu şekilde ulaşılmaya çalışılır.
- Bitkisel Tedavi: Azospermi hastaları tarafından sıklıkla tercih edilen bitkisel tedavinin infertilite tedavisi sürecine destek olduğu yaygın bir kanaattir. Ancak doktor önerisi olmadan kulaktan dolma bilgilerle yapılması durumunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için uzman doktorun tavsiyesi aranmalıdır. Bitkisel tedavinin fazla uzatılması ise toksik etki yaratarak tedavi sürecini sabote edebilir.
- Vitamin Tedavisi: Vitamin takviyesi genel sağlık durumunu düzeltmesi açısından önerilir. Fakat erkek infertilitesi yaşayan vakaların doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç ve vitamin desteğini kullanmaması önerilir. Kişinin değerlerine bakılarak doktor tarafından planlanmalıdır.
Ürolog Dr. Yaşar Başağa, erkek cinselliğinin her alanında sahip olduğu uzmanlık ve edindiği deneyim ile sayısız olumlu hasta geri dönüşüne sahiptir. En iyi ve en doğru tedaviyi sunmak için sizleri kliniğine bekliyor.
